Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych

Katalog praw pacjenta obejmuje prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych. Aby pacjent był skłonny wyjawić, często bardzo intymne, informacje, musi darzyć swojego medyka zaufaniem, w szczególności, że wiadomości udzielone medykowi nie zastaną ujawnione.

Jakie informacje objęte są tajemnicą?

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. W celu realizacji tego prawa osoby wykonujące zawód medyczny są obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności ze stanem zdrowia pacjenta.

Tajemnicą objęte są informacje związane z pacjentem, a uzyskane przez daną osobę w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Tajemnicą medyczną objęte są nie tylko informacje intymne, traktowane zwyczajowo jako poufne. Będą to wszystkie wiadomości dotyczące osoby pacjenta.

Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych wyraża się również w tajemnicy zawodowej medyków. Zgodnie bowiem z art. 40 ustawy o zawodzie lekarza lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Analogiczne rozwiązania znajdujemy w art. 17 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz w art. 14 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów.

Czy tajemnica jest bezwzględna?

Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych nie jest prawem bezwzględnym. Prawo dopuszcza bowiem sytuacje gdy tajemnica moze zostać naruszona. Pierwszym przypadkiem jest zgoda pacjenta na udostępnienie osobie trzeciej informacji o pacjencie. Wówczas na pierwszy plan wysunie się prawo pacjenta do informacji. To pacjent decyduje czy informacje go dotyczące mogą zostać ujawnione osobie trzeciej. Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych może podlegać wyłączeniu również bez zgody pacjenta. Nastąpi to w następujących sytuacjach:

tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w toku postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych (w zakresie objętym postępowaniem);
zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych podlega natomiast dodatkowej ochronie w ramach postępowania karnego. Zgodnie bowiem z art. 199 k.p.k. złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu.

Tajemnica po śmierci pacjenta

Osoby wykonujące zawód medyczny są związane tajemnicą również po śmierci pacjenta, chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska. Osoba bliska wyrażająca zgodę na ujawnienie tajemnicy może określić zakres jej ujawnienia. Zgoda osoby bliskiej będzie nieskuteczna jeśli inna osoba bliska zgłosi sprzeciw co do ujawnienia tajemnicy. Sprzeciw taki może złożyć też sam pacjent za życia. Sprzeciw taki dołącza się do dokumentacji medycznej pacjenta.

W przypadku sporu między osobami bliskimi o ujawnienie tajemnicy lub o zakres jej ujawnienia, zgodę na ujawnienie tajemnicy wyraża sąd spadku w postępowaniu nieprocesowym na wniosek osoby bliskiej lub osoby wykonującej zawód medyczny. Osoba wykonująca zawód medyczny może wystąpić z wnioskiem do sądu także w przypadku uzasadnionych wątpliwości, czy osoba występująca o ujawnienie tajemnicy lub sprzeciwiająca się jej ujawnieniu jest osobą bliską. Sąd, wyrażając zgodę na ujawnienie tajemnicy, może określić zakres jej ujawnienia.

W przypadku gdy pacjent za życia sprzeciwił się ujawnieniu po jego śmierci tajemnicy sąd spadku w postępowaniu nieprocesowym na wniosek osoby bliskiej, może wyrazić zgodę na ujawnienie tajemnicy i określić zakres jej ujawnienia, jeżeli jest to niezbędne w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta lub dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.

W toku postępowania o ujawnienie tajemnicy dotyczącej zmarłego pacjenta sąd bada interes uczestników postępowania, rzeczywistą więź osoby bliskiej ze zmarłym pacjentem, wolę zmarłego pacjenta oraz okoliczności wyrażenia sprzeciwu.

Katalog praw pacjenta

Marcin Chowaniec

ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.