Prawa pacjenta są zbiorem praw przewidzianych w polskim prawie mających zabezpieczyć dobro i interesy pacjentów. Każdy podmiot leczniczy musi się do nich stosować. W niniejszym artykule analizujemy instytucję praw pacjenta oraz drogi ochrony jeśli prawa te zostaną naruszone.
Jakie są prawa pacjenta?
Przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest obowiązkiem organów władzy publicznej właściwych w zakresie ochrony zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, osób wykonujących zawód medyczny oraz innych osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Prawa pacjenta wynikają bezpośrednio z treści ustawy o prawach o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2009 Nr 52, poz. 417). Wspomniana ustawa przewiduje 11 kategorii praw pacjenta:
- Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych
- Prawo pacjenta do informacji
- Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych
- Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych
- Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych
- Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta
- Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej
- Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza
- Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
- Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej
- Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie
W przeciwieństwie do poprzednich regulacji w tym zakresie aktualnie obowiązująca ustawa wprowadza szczegółowe i klarowne zostawienie praw pacjenta uszczegóławiając każdą z 11 wskazanych wyżej kategorii.
Gdy prawa pacjenta zostaną naruszone
W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może także, na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. Roszczeń tych pacjent może dochodzić na drodze sądowej w ramach powództwa o zapłatę. Pamiętać jednak należy, że w takim wypadku konieczne jest prawidłowe sformułowanie żądania oraz właściwe jego uzasadnienie.
Zadośćuczynienie nie będzie jednak przysługiwać w wypadku naruszenia prawa pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, prawa do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych, prawa do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz prawa do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych.
Pamiętajmy jednak, że kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, a w przypadku prawa do ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego pacjenta z innymi osobami, także ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu.
Rzecznik Praw Pacjenta
Rzecznik Praw Pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów określonych w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta.
Jeżeli pacjent korzystając ze świadczeń opieki zdrowotnej w przychodni, poradni specjalistycznej czy szpitalu stwierdzi, że jego prawa zostały naruszone może zwrócić się do Rzecznika Praw Pacjenta by zajął się sytuacją. Jeżeli na podstawie zgromadzonych w toku postępowania informacji i materiałów, Rzecznik stwierdzi, że prawa pacjenta zostały naruszone skieruje do podmiotu leczniczego wystąpienie zawierające opinie lub wnioski co do sposobu załatwiania tej sprawy. Dodatkowo, jeżeli sprawa tego wymaga, Rzecznik zażąda wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych wobec konkretnego pracownika placówki. Rzecznik może też zwrócić się do organu nadrzędnego – który sprawuje nadzór i może dokonywać kontroli i oceny działalności placówki, w której naruszono prawa pacjenta – z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa.
W wypadku stwierdzenia naruszenia praw pacjenta sytuacje taką można zgłosić Rzecznikowi Praw Pacjenta drogą pisemną, mailową lub za pośrednictwem skrzynki ePUAP. Wniosek do Rzecznika sporządzony powinien być na formularzu dostępnym na stronie Rzecznika Praw Pacjenta. Dla interesantów Rzecznika utworzona została także specjalna, bezpłatna infolinia.
- pisemnie - Biuro Rzecznika Praw Pacjenta ul. Młynarska 46 01-171 Warszawa fax.: (22) 506-50-64
- mailowo - kancelaria@rpp.gov.pl
- ePUAP - /RzPP/skrytka
- infolinia - 800 190 590
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.