Pogarszająca się sytuacja epidemiologiczna w kraju spowodowała, że politycy podjęli kroki zmierzające do zachęcenia personelu medycznego do większego zaangażowania w walkę z epidemią COVID-19 a także zmotywować społeczeństwo do stosowania się do obostrzeń. W ramach tych działań powstała ustawa o dobrym Samarytaninie, której projekt analizujemy w niniejszym artykule.
Ustawa o dobrym Samarytaninie - treść projektu
19 października 2020 roku do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 (druk nr 683). Obecnie projekt jest na etapie prac sejmowych. W ich toku może ulec zmianom zgodnie z wprowadzanymi do niego poprawkami.
Ustawa "o dobrym Samarytaninie" to m. in:
— Kancelaria Premiera (@PremierRP) October 19, 2020
☑️ Bezpieczeństwo prawne dla lekarzy walczących z #COVID19
☑️ 200% dodatku za walkę z #COVID19
☑️ 100% wynagrodzenia za czas kwarantanny i izolacji dla medyków
☑️ Możliwość pracy na kwarantannie za zgodą pracodawcy pic.twitter.com/vkD2uZeulY
Wyłączenie odpowiedzialności karnej medyków
Zdaniem autorów projektu w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, powinno następować wyłączenie odpowiedzialności karnej za określone czyny, popełniane przez osoby wykonujące zawód medyczny, gdy działania lecznicze są podejmowane w celu zwalczania epidemii COVID‑19 (np. w sytuacji realizacji świadczeń przez osoby, które w warunkach nieepidemicznych nie udzielałyby tych świadczeń – vide udzielanie świadczeń przez lekarzy w trakcie specjalizacji, czy lekarzy specjalistów w innych niż posiadana przez nich specjalizacja).
- art. 155 k.k. - nieumyślne spowodowanie śmierci
- art. 156 § 2 k.k. - nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- art. 157 § 3 k.k. - nieumyślne spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu
- art. 160 § 3 k.k. - nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Wyłączenie odpowiedzialności karnej jest również ograniczone, jeśli skutek w postaci śmierci człowieka, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszeniu czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia lub też narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, były wynikiem rażącego nadużycia uprawnień lub rażącego niedopełniania obowiązków.
Inne zachęty do pracy przy epidemii
Ustawa o dobrym Samarytaninie zakłada również inne zachęty dla medyków do pracy przy zwalczaniu epidemii COVID-19. Przede wszystkim projektodawcy zakładają:
- podwyższenie do 200 % (z dotychczasowego 150 %) wynagrodzenia zasadniczego dla osób skierowanych przez wojewodę do pracy związanej ze zwalczaniem COVID-19
- przywrócenie możliwości zawieszenia przez ministra właściwego do spraw zdrowia kierownika podmiotu leczniczego prowadzącego szpital, którzy, mimo pandemii, nie realizują zadań wynikających z obowiązujących przepisów prawa, w tym obowiązków albo poleceń nałożonych przez władze publiczne,
- umożliwienie medykom przewlekle chorym skierowanie ich do pracy przy zwalczaniu epidemii, o ile medycy ci wystąpią z takim wnioskiem do wojewody,
- zaświadczenia o istnieniu choroby przewlekłej orzeknie nie lekarz specjalista a lekarz orzecznik ZUS
Studenci w walce z epidemią
W związku z trwającym stanem epidemii i stale rosnącą liczbą przypadków zachorowań na COVID‑19 wywołanych wirusem SARS‑CoV‑2 może okazać się konieczne skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii studentów kierunków przygotowujących do wykonywania zawodu medycznego, doktorantów w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dyscyplinach naukowych: nauki medyczne, nauki farmaceutyczne i nauki o zdrowiu, osób kształcących się w zawodach medycznych, osób posiadających wykształcenie w zawodzie medycznym, które ukończyły kształcenie w tym zawodzie w ciągu ostatnich 5 lat i nie pracują w tym zawodzie oraz ratowników, o których mowa w art. 13 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
Z uwagi na powyższe ustawa o dobrym Samarytaninie wprowadzałaby w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi zaproponowano rozwiązania umożliwiające wyżej wymienionym osobom branie udziału w udzielaniu świadczeń zdrowotnych realizowanych w związku z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Projektowane przepisy zakładają, że wyżej wymienione osoby będą mogły zostać skierowane do pracy przy zwalczaniu epidemii, będą brać udział w udzielaniu świadczeń zdrowotnych pod bezpośrednim nadzorem osób wykonujących zawód medyczny właściwy ze względu na rodzaj świadczenia. Za pracę przy zwalczaniu epidemii wyżej wymienionym osobom będzie przysługiwać wynagrodzenie zasadnicze ustalone zgodnie z art. 47 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Penalizacja naruszania obostrzeń przez osoby zdrowie
Celem zmiany ustawy z dnia 20 maja 1971 r. ‑ Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2019 r. poz. 821, z późn. zm.) jest objęcie penalizacją nieprzestrzegania zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków zawartych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi lub w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej także o osoby zdrowe. Rozwiązanie to ma przyczynić się do efektywnej egzekucji środków wdrażanych w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych.
Na marginesie wskazujemy, że ustawa o dobrym Samarytaninie ma wprowadzać również upoważnienie ustawowe do wprowadzania obostrzeń w stanie epidemii w drodze rozporządzeń. Wprowadza również katalog ograniczeń, obowiązków i nakazów, jakie mogą być nałożone przez Radę Ministrów, w drodze rozporządzenia, w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego. Powyższe, zdaniem autorów projektu, wyeliminuje wątpliwości co do legalności mandatów za naruszanie obostrzeń.
Projekt zakłada również (w art. 18), że naruszenie przez przedsiębiorcę ograniczeń, nakazów i zakazów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ustanowionych w związku z wystąpieniem stanu epidemii, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46a i 46b pkt 1–6 i 8–12 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) będzie stanowić podstawę odmowy udzielenia pomocy publicznej, w szczególności wsparcia finansowego udzielanego na podstawie art. 2a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Wzmocnienie kompetencji wojewódzkiego koordynatora ratownictwa medycznego
Projektowane zmiany w ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2020 r. poz. 882) dotyczą wzmocnienia kompetencji wojewódzkiego koordynatora ratownictwa medycznego w zakresie skutecznego umieszczenia w szpitalach pacjentów w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. Temu samemu celowi ma służyć umożliwienie Ministrowi Zdrowia powołania krajowego koordynatora ratownictwa medycznego. W zakresie właściwości obu stanowisk znajdą się uprawnienia do wydawania decyzji administracyjnych zobowiązujących szpitale do przyjęcia osób wymagających pilnej hospitalizacji. W odniesieniu do szpitali znajdujących się na terenie tego samego województwa, w którym przebywa pacjent, decyzję będzie podejmował wojewódzki koordynator ratownictwa medycznego, zaś w sytuacji, gdy pacjent będzie wymagał hospitalizacji w innym województwie, niż to, na terenie którego przebywa – właściwy będzie krajowy koordynator ratownictwa medycznego. Przesłanką do wydania omawianej regulacji były coraz częściej pojawiające się odmowy przyjęcia osób w stanie nagłym, przewożonych do szpitali przez zespoły ratownictwa medycznego oraz zespoły transportu sanitarnego, skutkujące dla pacjentów zwłoką w otrzymaniu właściwej pomocy medycznej.
Krajowy koordynator ratownictwa medycznego zyska uprawnienia do korzystania z danych przetwarzanych w Systemie Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz do informacji gromadzonych przez głównego dyspozytora medycznego i wojewódzkiego koordynatora ratownictwa medycznego, w związku z obsługą zgłoszeń alarmowych. Pozwoli mu to na koordynację współpracy wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego w przypadku zdarzeń wymagających użycia jednostek systemu spoza jednego województwa. Krajowy koordynator ratownictwa medycznego będzie realizował zadania we współpracy z powołanym do tego zespołem,
Wydłużona ważność recept
W okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii termin realizacji recepty może zostać przedłużony o nie więcej niż 150 dni licząc od dnia jej wystawienia w zakresie produktów leczniczych określonych w stosownym wykazie zawierającym również okras na jaki została wydłużona ważność recept.
Rozwiązanie zaproponowane w dodawanych przepisach art. 96a ust. 7b‑7d ustawy dnia 6 września 2001 r. ‑ Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 944 i 1493) ma na celu przede wszystkim wydłużenie okresu realizacji recept na leki, które są obecnie nieodstępne, a okres realizacji recept na nie się kończy (ale nie można wykluczyć, że w związku z epidemią, a tym samym potencjalnym zakłóceniem produkcji i dostaw ‑ zaistnieje taka konieczność w stosunku do większego wolumenu leków). Założono maksymalnie 150 dni (5 miesięcy, bo tyle może trwać tzw. sezon grypowy) i przyjęto konstrukcję obwieszczenia, gdyż pozwala ona w sposób elastyczny reagować na zmieniającą się sytuację epidemiczną.
Praca na kwarantannie
Ustawa o dobrym Samarytaninie zakłada również możliwość świadczenie pracy w trybie zdalnym przez osoby skierowane na kwarantannę. Praca taka mogłaby odbywać się tylko za zgodą osoby skierowanej na kwarantannę. Celem proponowanych zmian jest zagwarantowanie ciągłości pracy firm w wypadku skierowania ich pracowników na kwarantannę.
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.