W tym wpisie postaramy się Państwu przedstawić, jakie konsekwencje dla lekarzy może mieć kontrowersyjna zmiana art. 37a kodeksu karnego, wprowadzona (nie wiedzieć czemu) w tzw. tarczy antykryzysowej 4.0. Dotyczy ona m.in. kar za przestępstwa, które mogą być popełnianie przez lekarzy (i pozostałych przedstawicieli personelu medycznego) w związku z wykonywaniem zawodu, takich jak nieumyślne spowodowanie śmierci czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
wyższe kary za błędy medyczne
wyższe kary za błędy medyczne
Tarcza Antykryzysowa 4.0
Ustawa z 19 czerwca 2020 r. nazywana potocznie Tarczą Antykryzysową 4.0 (tj. ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19), która została podpisana przez Prezydenta RP w dniu 22 czerwca 2020 r., została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 1086) w dniu 23 czerwca 2020 r. Ustawa ta wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem niektórych przepisów. Art. 38 omawianej ustawy wprowadzający zmiany do Kodeksu karnego, m.in. zmianę art. 37a, wchodzi w życie 24 czerwca 2020 r.
Zmiana art. 37a kodeksu karnego będzie miała wpływ na zasady wymierzania przez sądy kar za przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, m.in. za tzw. błędy medyczne prowadzące do śmierci czy kalectwa.
Nowe brzmienie art 37a kodeksu karnego
wyższe kary za błędy medyczne
Nadmieniamy, że art. 37a k.k. w dotychczasowym brzmieniu stanowił, że „jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności”. W tzw. tarczy antykryzysowej 4.0, art. 37a k.k. otrzymał brzmienie:
Art. 37a kodeksu karnego [Orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności]§ 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.
Oznacza to, że zmiana art. 37a Kodeksu karnego będzie miała wpływ na zasady wymierzania przez sądy kar za przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, co obejmuje m.in. te przestępstwa, które mogą być popełnianie przez lekarzy w związku z wykonywaniem zawodu, np.:
- nieumyślne spowodowanie śmierci pacjenta (art. 155 k.k.),
- nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 k.k.),
- narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 1 i 2 k.k.), czy
- nieumyślne sporządzenie fałszywej opinii przez biegłego lub eksperta w postępowaniu karnym lub cywilnym (art. 233 § 4a k.k.).
Władze samorządu lekarskiego podkreślają że wprowadzona zmiana art. 37a kodeksu karnego nie oznacza, że niejako „z automatu” w każdej tego rodzaju sprawie będzie orzekana przez sąd bezwzględna kara pozbawienia wolności. Sąd nadal będzie mógł np. warunkowo umorzyć postępowanie, warunkowo zawiesić wykonanie kary albo orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę grzywny albo karę ograniczenia wolności – po nowelizacji kodeksu karnego sąd będzie miał jednak zdecydowanie mniejszą niż dotychczas swobodę orzekania.
Zniesienie dyrektywy pierwszeństwa kary wolnościowej
W ocenie samorządu lekarskiego i wielu przedstawicieli doktryny, przekształcenie art. 37a kodeksu karnego znosi tzw. dyrektywę pierwszeństwa kary wolnościowej na rzecz priorytetu kary pozbawienia wolności. Naczelna Izba Lekarska zwraca też uwagę, że wymierzenie przez sąd kary grzywny albo kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności będzie się wiązało z koniecznością orzeczenia środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku, co w przypadku lekarzy i pozostałego personelu medycznego może oznaczać m.in. orzeczenie czasowego zakazu wykonywania zawodu lekarza, w istocie pozbawiając go możliwości zarobkowania.
Stanowisko @NIPiP1 w sprawie art. 37a KK https://t.co/uzCy9UzOPq
— Naczelna Izba Lekarska (@NaczelnaL) July 1, 2020
Co z karami za czyny popełnione przed 24 czerwca 2020 r.?
W tarcza antykryzysowa 4.0 milczy na temat przepisów przejściowych odnoszących się do reguł stosowania art. 37a Kodeksu karnego w sytuacji, gdy czyn zabroniony popełniony został przed wejściem w życie zmiany art. 37a. Należałoby zatem wyprowadzić wniosek wynikający z zasady uregulowanej w art. 4 kodeksu karnego, zgodnie z którą, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.