Dziedziczenie ustawowe to ważny aspekt prawa dotyczący przekazywania majątku po zmarłym w przypadku braku testamentu lub jego nieważności. W naszym artykule przyjrzymy się polskiemu systemowi dziedziczenia ustawowego, omówimy zasady, kolejność spadkobierców oraz związane z tym aspekty prawne.
kto dziedziczy
Kto dziedziczy w pierwszej kolejności?
Gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub testament jest nieważny, spadek dziedziczony jest na zasadach określonych w przepisach kodeks cywilnego. Jest to tak zwane dziedziczenie ustawowe.
I grupa
Dzieci spadkodawcy (lub ich zstępni) oraz małżonek spadkodawcy
II grupa
Rodzice spadkodawcy (lub ich zstępni) oraz małżonek spadkodawcy
III grupa
Dziadkowie spadkodawcy (lub ich zstępni)
IV grupa
Dzieci małżonka spadkodawcy
V grupa
Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom (wnukom) w częściach równych. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (prawnuków).
kto dziedziczy
Dziedziczenie ustawowe a przysposobienie
W przypadku przysposobienia pełnego przysposobiony jest traktowany na równi z biologicznymi dziećmi przysposabiającego. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim.
W przypadku przysposobienia niepełnego do dziedziczenia stosuje się następujące zasady:
- przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
- przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;
- rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.
Gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych
W sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił dzieci, wnuków czy prawnuków, spadek dziedziczą rodzice oraz małżonek spadkodawcy. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi zawsze połowę spadku.
kto dziedziczy
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił ani zstępnych ani małżonka, cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych (swoje dzieci, wnuki, prawnuki), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Dziedziczenie przez dziadków
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (wujostwo, kuzyni, dzieci kuzynów itd.). Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W sytuacji braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
W przypadku spadków po osobach zmarłych po 15 listopada 2023 r., spadek nie przypadnie dzieciom kuzynów. Jeżeli zatem któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom lub wnukom (wujostwo i kuzyni). W przypadku braku kuzynów ze strony tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Dziedziczenie przez dzieci małżonka
W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. W tym przypadku chodzi o dzieci małżonka z innych związków.
kto dziedziczy
Gdy spadkodawca nie pozostawił żadnej rodziny
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
ADWOKAT
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w obsłudze kontraktów budowlanych i prawie zamówień publicznych. Prowadzi również sprawy cywilne, w szczególności z zakresu prawa umów, prawa rzeczowego i spadkowego.