Bywają osoby, które pomimo nałożonego na nie obowiązku płacenia alimentów, nie wywiązują się z niego z najróżniejszych powodów. Oczywiście nie wszystkie przypadki muszą wynikać ze złej woli zobowiązanego, ale wiele osób nie zdaje sobie sprawy z daleko idących konsekwencji zawinionego zachowania. Niektóre z tych konsekwencji mogą być dodatkowo bardzo zaskakujące (o nich będzie mowa niżej).
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Czym grozi niealimentacja? Czy po usłyszeniu zarzutów jest już za późno na zminimalizowanie konsekwencji prawnych? Jakie zaskakujące konsekwencje mogą spotkać sprawcę przestępstwa niealimentacji poza dolegliwą karą? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Czym jest niealimentacja?
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Niealimentacja w rozumieniu prawa karnego to zgodnie z art. 209 § 1 kodeksu karnego uchylanie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. Uchylanie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego na gruncie prawa karnego należy rozumieć jako umyślne zachowanie polegające na ignorującym, nacechowanym złą wolą unikaniu realizowania obowiązku alimentacyjnego w sytuacji, gdy zobowiązany ma tego obiektywną możliwość (jest w stanie płacić, ale nie chce). Uwaga: w obecnym stanie prawnym nie jest już wymagane wykazanie, że sprawca działał uporczywie w niepłaceniu alimentów.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Czy brak pracy lub pozbawienie wolności usprawiedliwia?
To od zawsze była kwestia dyskusyjna i niejednoznacznie oceniana (jak to zwykle w prawie bywa). W szczególności dyskutuje się, czy niemożność zarobkowania oznacza uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. W orzecznictwie sądów i doktrynie prawa karnego słusznie przyjmuje się, że w wypadku zaistnienia obiektywnej niemożności łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, z oczywistego powodu wyłączone będzie przypisanie sprawcy umyślności, stanowiącej konieczny warunek odpowiedzialności karnej. Jeżeli zatem brak pracy zobowiązanego wynika z obiektywnej niemożności jej świadczenia, np.: choroby, kalectwa, wypadku, przejściowych, ale istotnych problemów z zatrudnieniem, będzie mógł bronić się przed zarzutem, że jego zachowanie nie stanowi „uchylania się” od obowiązku alimentacyjnego. Do tego rodzaju okoliczności, które wyłączają umyślność w zakresie zaniechania wykonywania obowiązku alimentacyjnego, należy także uznać pozbawienie wolności osoby, na której obowiązek tego rodzaju spoczywa, o ile w tym okresie czasu nie ma on możliwości zarobkowania lub innych źródeł majątkowych, z których możliwa była realizacji należności alimentacyjnych. Podobnie jak pobyt w zakładzie karnym należałoby ocenić okres hospitalizacji sprawcy w szpitalu i powstanie na skutek tego zaległości alimentacyjnych. Zastrzec jednak należy, że nie wszystkie sądy przychylają się do tego rodzaju interpretacji okoliczności.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jeżeli pokrzywdzonemu (osobie uprawnionej do alimentów) przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa niealimentacji odbywa się z urzędu.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Co grozi za niealimentację?
Za popełnienie przestępstwa niealimentacji z art. 209 § 1 k.k. grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do roku. Warto wskazać, że jeżeli sprawca swoją bierną, zawinioną postawą związaną z niepłaceniem alimentów naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega wyższej karze: grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Jak zminimalizować konsekwencje niealimentacji?
Nawet w przypadku niepłacenia alimentów, które poskutkuje wszczęciem dochodzenia przez prokuraturę lub policję, sprawca ma nadal szansę na zminimalizowanie negatywnych konsekwencji swojego czynu. Zgodnie z art. 209 § 4 k.k. nie podlega karze sprawca przestępstwa niealimentacji, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. To bardzo ważny przepis, który stanowi „furtkę” dla sprawcy, który już po usłyszeniu zarzutów (gdy stał się podejrzanym w sprawie) chciałby naprawić negatywne, karygodne konsekwencje swojego czynu. W ocenie prawodawcy, ważniejsze jest zapłacenie zaległych alimentów na rzecz uprawnionego, niż ukaranie sprawcy.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Niepłacenie alimentów a prawo jazdy
Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że nie ma żadnego związku między niepłaceniem alimentów a uprawnieniami do kierowania pojazdami. Czy aby na pewno? Otóż, na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, możliwe jest nałożenie na zobowiązanego do płacenia alimentów, sankcji odebrania prawa jazdy. I to ta dolegliwość najczęściej jest najbardziej zaskakująca dla osób, które unikają płacenia alimentów. Czasami jest też skuteczniejsza niż postępowanie egzekucyjne, czy nawet karne.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
Żeby jednak możliwe było odebranie dłużnikowi alimentacyjnemu jego prawa jazdy, to:
- jego obowiązek alimentacyjny musi zostać określony w orzeczeniu sądowym, ugodzie lub w innej umowie w przedmiocie alimentów,
- dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy nie wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie wyższej niż 50 % kwoty alimentów ustalonych w orzeczeniu sądowym lub ugodzie,
- wszczęta na podstawie takiego orzeczenia sądowego lub ugody egzekucja musi okazać się być bezskuteczna, tzn. nie będzie możliwym wyegzekwowanie pełnej kwoty alimentów.
W przypadku bezskuteczności egzekucji osoba uprawniona (najczęściej jest to rodzic działający w imieniu dziecka) składa do organu właściwego (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej) wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Organy, podejmując działania, na samym początku przeprowadzają wywiad w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej. Decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy wydaje starosta. Jednak decyzja ta nie wiąże na zawsze. Przepisy dopuszczają możliwość jej uchylenia, jednak tylko na wniosek właściwego organu, w przypadku wystąpienia jednej z poniższych przesłanek, czyli:
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
- ustania przyczyny zatrzymania prawa jazdy (np. gdy dłużnik zarejestruje się w urzędzie pracy, podejmie zatrudnienie itp.)
- wywiązywanie się przez dłużnika alimentacyjnego przez okres ostatnich 6 miesięcy w każdym miesiącu z ciążących na nim zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty alimentów ustalonych w orzeczeniu sądowym lub ugodzie.
Obie przesłanki wymienione w powyższym punkcie muszą być spełnione łącznie. Co istotne, kierowca któremu odebrano prawo jazdy w wyniku wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy, a następnie zwrócono z powodu ustania przyczyn zatrzymania nie musi ponownie podchodzić do egzaminu na prawo jazdy.
co grozi ojcu który nie płaci alimentów
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.