W styczniu 2022 roku do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Projektowana ustawa antylichwiarska ma na celu podjęcie kompleksowych i skoordynowanych działań, zarówno na gruncie prawa karnego, jak i przez ingerencję w stosunki cywilnoprawne, ukierunkowanych na zlikwidowanie patologii udzielania pożyczek o charakterze lichwiarskim.
Druk nr 1911
Druk nr 1911 – Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie.
ustawa antylichwiarska
Powody nowelizacji
ustawa antylichwiarska
Zdaniem autorów projektu nowelizacji działalność polegająca na udzielaniu pożyczek o charakterze lichwiarskim jest częstym zjawiskiem w realiach codziennego życia i nie traci na znaczeniu. Lichwiarskie pożyczki, żerujące na biedzie i ludzkich dramatach, a często też na łatwowierności osób starszych lub niedołężnych, pozostają bulwersującym problemem społecznym, szczególnie w dobie pandemii COVID-19, stąd też (częściowe) rozwiązania o charakterze antylichwiarskim pojawiły się w tzw. tarczach antykryzysowych. Dzieje się tak, pomimo podejmowanych w przeszłości prób zwalczania tego procederu.
ustawa antylichwiarska
W ocenie projektodawców, w celu zapobieżenia dalszemu stosowaniu przez podmioty udzielające świadczeń pieniężnych wyżej wspomnianych praktyk konieczne jest wprowadzenie, analogicznie jak w odniesieniu do kredytów konsumenckich, ograniczenia całkowitych kosztów udzielenia świadczenia pieniężnego również w stosunku do innych umów, aniżeli umowy o kredyt konsumencki.
Zmiany zasad zawierania umów pożyczek
ustawa antylichwiarska
W art. 1 projektu proponuje się zmianę Kodeksu cywilnego (art. 7201–7205 i art. 7241). która ma na celu wzmocnienie ochrony osoby fizycznej. przed obciążaniem jej nadmiernie wysokimi pozaodsetkowymi kosztami związanymi z udzieleniem świadczenia pieniężnego. W projekcie proponuje się, aby – co do zasady – na dzień zawarcia umowy wysokość kosztów pozaodsetkowych (w tym kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń), z wyjątkiem opłat notarialnych oraz opłat i danin należnych Skarbowi Państwa lub jednostkom samorządu terytorialnego, ponoszonych w związku z uzyskaniem świadczenia pieniężnego, nie przekraczała wysokości określonej we wzorze zawartym w projektowanym art. 7202 § 1 k.c. (nawiązującym do rozwiązań zawartych w przepisach regulujących umowę kredytu konsumenckiego). Nowelizacja wprowadza także definicję pozaodsetkowych kosztów pożyczki, ograniczono wysokość zabezpieczeń oraz wprowadzono obowiązek informacyjny.
ustawa antylichwiarska
Zmiany także w postępowaniach sądowych
Ważnym elementem nowelizacji jest wprowadzenie dodatkowego wymogu, aby oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji złożone w odrębnym akcie notarialnym, zawierało wskazanie stosunku prawnego, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania dłużnika, jego treść, a w przypadku zobowiązań z umów wzajemnych – dodatkowo oświadczenie wierzyciela z terminem jego wykonania. Projektodawca proponuje również w art. 781 § 14 k.p.c. wprowadzenie obowiązku załączania dodatkowego dowodu wydania kwoty pożyczki do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.
ustawa antylichwiarska
Zmiany w kredycie konsumenckim
W zakresie ustawy o kredycie konsumenckim projekt przewiduje, przede wszystkim, obniżenie górnego limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego oraz wprowadzenie nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi. Projekt zakłada zmianę maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego wyliczanych według wzoru wskazanego w art. 36a ust. 1 ustawy. Wartości odpowiednio 25% (koszty niezależne od okresu kredytowania) i 30% (koszty uzależnione od okresu kredytowania) zastąpione zostały wartościami 10% i 10%. Niezależnie od ww. rozwiązania, w projekcie przewidziano obniżenie limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu w całym okresie kredytowania z obecnych 100% kwoty kredytu – do wysokości 45% tej kwoty
ustawa antylichwiarska
Zgodnie z proponowaną regulacją wskazane w nowelizowanych przepisach parametry obliczeń w przypadku udzielenia kolejnych kredytów (całkowita kwota kredytu oraz pozaodsetkowe koszty kredytu) będą dotyczyły kolejnych kredytów udzielanych w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów, zarówno tych udzielanych przez pierwotnego kredytodawcę, jak i przez podmioty z nim powiązane.
Nowelizacja zakłada obowiązek dokonania przez pożyczkodawcę oceny zdolności kredytowej oraz odebrania od pożyczkobiorcy stosownych oświadczeń i dokumentów. Co ważne, jeżeli jednak kredytodawca udzieli konsumentowi kredytu konsumenckiego, bez uzyskania rzeczonych informacji, lub gdy z treści oświadczenia wynika, że konsument ma zaległości w spłacie innego zobowiązania wynoszące powyżej 6 miesięcy, to wierzytelność z umowy o kredyt konsumencki nie będzie mogła zostać zbyta w drodze przelewu, ani w inny sposób, a jej dochodzenie jest możliwe dopiero od momentu całkowitej spłaty tego zobowiązania, jego wygaśnięcia lub stwierdzenia nieistnienia zobowiązania. Zakaz zbywania wierzytelności i jej dochodzenia nie wstrzymuje biegu przedawnienia.
ustawa antylichwiarska
Prawo bankowe
Ten obszerny projekt nowelizacji zakłada zmiany w zakresie pożyczek i kredytów także w innych obszarach prawa – prawa bankowego oraz ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Regulacje zawarte w tych ustawach mają zostać zsynchronizowane z pozostałymi zmianami wdrażanymi omawianą nowelizacją.
ustawa antylichwiarska
Zmiany w prawie karnym
W projekcie proponuje się wprowadzić w art. 115 § 25 k.k. definicję legalną kosztów innych niż odsetki odpowiadającą swym brzmieniem definicji projektowanej w kodeksie cywilnym. Należy podkreślić, że projektodawca zawarł w proponowanym art. 115 § 25 k.k. definicję składników kosztów świadczenia pieniężnego, ponieważ ten zabieg legislacyjny zapewnia właściwą przejrzystość normy karnej. Przepis kodeksu karnego nie powinien, w tym zakresie, odsyłać do innych ustaw. Należy zauważyć, że umieszczenie tego przepisu wynika z zasady określoności prawa karnego. Ponadto definicja ta musiała zostać dopasowana do siatki terminologicznej, którą posługuje się kodeks karny. Wskazana wyżej będzie mieć kluczowe znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności za przestępstwo lichwy.
ustawa antylichwiarska
ADWOKAT
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w obsłudze kontraktów budowlanych i prawie zamówień publicznych. Prowadzi również sprawy cywilne, w szczególności z zakresu prawa umów, prawa rzeczowego i spadkowego.