Przedawnienie w sprawach cywilnych ma istotne znaczenie przy dochodzeniu wszystkich roszczeń. Upływ terminu przedawnienia może nawet całkowicie uniemożliwić wyegzekwowanie długu od dłużnika. Czym jest przedawnienie? Jaki jest jego skutek? Jak liczyć termin przedawnienia?
Skutki przedawnienia
Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Oznacza to, że w sytuacji gdy minął termin przedawnienia wierzyciel występując do sądu lub komornik musi liczyć się z ryzykiem podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika. Jeśli dłużnik taki zarzut podniesie dług nie będzie mógł być egzekwowany – powództwo zostanie oddalone a komornik odmówi wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Dłużnik powinien pamiętać, że zarzut przedawnienia co do zasady nie jest brany pod uwagę przez sąd z urzędu. Oznacza to, że jeżeli dłużnik nie chce spłacać długu ze względu na upływ terminu przedawnienia to powinien podnieść zarzut przedawnienia.
Dłużnik może się zrzec zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie może jednak nastąpić dopiero po upływie terminu przedawnienia czyli wówczas kiedy dłużnik mógłby taki zarzut podnieść. Tym samym zastrzeżenie już w treści umowy, że dłużnik zrzeka się zarzutu przedawnienia będzie nieskuteczne. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia nie wymaga zachowania szczególnej formy, może być dokonane przez każde zachowanie, z którego w sposób dostateczny wynika taka wola zobowiązanego.
Konsument lepiej chroniony
Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Tym samym w sprawach przeciwko konsumentom nie jest konieczne podnoszenie zarzutu przedawnienia przez konsumenta – sąd weźmie pod uwagę przedawnienia z urzędu i oddali powództwo w części w jakiej dochodzone roszczenia jest przedawnione. Niemniej, dla bezpieczeństwa procesowego, nawet w takich sprawach zaleca się podniesienie takiego zarzutu.
Przedawnienie w sprawach cywilnych - terminy
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Przedawnienia w sprawach cywilnych może być też określane w przepisach szczególnych. Dla najpopularniejszych roszczeń terminy przedawnienia określone zostały następująco:
- Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy - 2 lata
- Roszczenia wynikające z umowy o dzieło - 2 lata
- Roszczenia wynikające z umowy zlecenia - 2 lata
- Roszczenia wynikające z umowy najmu - 2 lata
- Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki - 6 miesięcy
- Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym - 3 lata
- Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej zbrodnią lub występkiem - 20 lat
- Roszczenia z umowy przedwstępnej - 1 rok
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.
Przedawnienie w sprawach cywilnych nie może być skracane ani przedłużane przez czynność prawną np. umową.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
W niektórych sytuacjach termin przedawnienia może nie biec. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
- co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.
Nadto przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
Przerwanie biegu terminu przedawnienia
Bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany. Po każdym zaś przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
Bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje oraz przez wszczęcie mediacji.
ADWOKAT
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w obsłudze kontraktów budowlanych i prawie zamówień publicznych. Prowadzi również sprawy cywilne, w szczególności z zakresu prawa umów, prawa rzeczowego i spadkowego.