W dniu 22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się na temat dopuszczalności aborcji w Polsce. Wnioskodawcy podnosili, że w Polsce na podstawie Konstytucji winien obowiązywać zakaz aborcji eugenicznej wskazując na niezgodność art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zdanie pierwsze naruszają art. 30, 31, 35 i 38 Konstytucji RP.
Zakwestionowany przepis
Zabieg przerwania ciąży na podstawie art. 4a ust.1 pkt 2 dopuszczalny jest w sytuacji, w której badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Jest to tzw. przesłanka eugeniczna.
Zakaz aborcji eugenicznej, zakaz aborcji w Polsce
Art. 4a ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży [Aborcja]1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,4) (utracił moc) […]
Wniosek do TK
Wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją RP art. 4a ust 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży został złożony przez grupę posłów na Sejm RP IX Kadencji reprezentowaną przez Posła na Sejm RP dr Bartłomieja Wróblewskiego oraz Posła na Sejm RP Piotra Uścińskiego. Wnioskodawcy wskazywali, że na postawie treści Konstytucji RP w Polsce winien obwiązywać zakaz aborcji eugenicznej.
Wnioskodawcy powoływali się na sprzeczność art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że legalizują praktyki eugeniczne w stosunku do dziecka jeszcze nieurodzonego, odmawiając mu tym samym poszanowania ochrony godności człowieka.
Kolejnym argumentem za zakazem aborcji eugenicznej była sprzeczność z art. 30 i art. 31 ust. 3 oraz z art. 38 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji przez to, że legalizują praktyki eugeniczne w zakresie prawa do życia dziecka jeszcze nieurodzonego oraz uzależniają ochronę prawa do życia dziecka jeszcze nieurodzonego od jego stanu zdrowia, co stanowi zakazaną bezpośrednią dyskryminację oraz art. 38 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 2 i art. 42 Konstytucji przez to, że legalizują przerywanie ciąży bez dostatecznego usprawiedliwienia koniecznością ochrony innej wartości, prawa lub wolności konstytucyjnej oraz posługują się nieokreślonymi kryteriami tej legalizacji, naruszając w ten sposób gwarancje konstytucyjne dla życia ludzkiego.
Treść orzeczenia - zakaz aborcji eugenicznej
Orzeczeniem z dnia 22 października 2020 roku TK stwierdził, że art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z 1995 r. Nr 66, poz. 334, z 1996 r. Nr 139, poz. 646, z 1997 r. Nr 141, poz. 943 i Nr 157, poz. 1040, z 1999 r. Nr 5, poz. 32 oraz z 2001 r. Nr 154, poz. 1792) jest niezgodny z art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W pozostałym zakresie postępowanie zostało umorzone.
Orzeczenie zapadło większością głosów. Zdanie odrębne (votum separatum) zgłosił sędzia Leon Kieres oraz sędzia Piotr Pszczółkowski.
Zakaz aborcji eugenicznej, zakaz aborcji w Polsce
Skutek orzeczenia - zakaz aborcji w Polsce
W związku z treścią orzeczenia, od chwili jego publikacji w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywać będzie zakaz aborcji eugenicznej. W odniesieniu do kobiety ciężarnej możemy mówić o czynie zakazanym niezagrożonym jakąkolwiek karą. W wypadku natomiast osoby wykonującej zabieg aborcji eugenicznej możemy mówić o przestępstwie.
Nadal możliwe będzie natomiast dokonanie aborcji w wypadku gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej oraz gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego. Komentatorzy wskazują jednak, że kwestionowane orzeczenie wprowadza nie tylko zakaz aborcji eugenicznej ale również w ogóle zakaz aborcji w Polsce, albowiem aborcje na postawie art. 4a ust 1 pkt 2 stanowiły ponad 97% wszystkich wykonywanych zabiegów.
Wątpliwości co do istnienia orzeczenia
W składzie orzekającym TK uczestniczyli tzw. sędziowie dublerzy. Wobec tego część świata prawniczego wskazuje na fakt, że orzeczenie nie istnieje, ponieważ zostało wydane przez osoby nie będące sędziami. Przyjęcie takiego stanowisku skutkowałoby dalszą dopuszczalnością aborcji w związku z dużym prawdopodobieństwem ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.
"Wyrok" TK ws. "przerywania ciąży" - czyje są prawa człowieka? Dzisiejszy "wyrok" TK w sprawie K 1/20 (dotyczący ...
Opublikowany przez Jacka Barcika Czwartek, 22 października 2020
Tak zwany Trybunał Konstytucyjny doprowadził dziś w praktyce do zawężenia granic legalnej aborcji, usuwając z ustawy...
Opublikowany przez Dogmaty Karnisty Czwartek, 22 października 2020
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH | ADIUNKT W AKADEMII WSB
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej. Prowadzi wykłady dla studentów prawa z postępowania karnego, ćwiczenia z logiki prawniczej, oraz konwersatoria dla studentów kierunku lekarskiego dotyczące tematyki praw pacjenta i błędów medycznych.