Według najnowszej nowelizacji kodeksu postępowania karnego poręczenie zapłaci tylko zatrzymany. Zmiana ta powoduje istotne ograniczenie możliwości uchronienia się podejrzanych i oskarżonych przed tymczasowym aresztowaniem. Analizujemy skutki nowelizacji.
Nowelizacja z 7 czerwca 2021 r.
Zasadę, że poręczenie zapłaci tylko zatrzymany do polskiego porzadku prawnego wprowadziła nowelizacja z 7 czerwca 2021 r. tj. ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Dz.U. z 2021 r. poz. 1023.
Według najnowszych przepisów przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanego na ten cel. Sąd albo prokurator może uzależnić przyjęcie przedmiotu poręczenia majątkowego od wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu. Oznacza to, że środki na poręczenie zatrzymany musi wypłacić wyłącznie z własnej kieszeni. Zatrzymany nie może natomiast polegać na środkach pochodzących z darowizny.
Pamiętajmy jednak, że inne osoby niż zatrzymany nadal mogą złożyć własne poręczenie (poręczenie osoby trzeciej). W takiej sytuacji osoby takie mogą wykorzystać własne środki na wpłatę poręczenia.
Podkreślenia wymaga, że nowe brzmienie przepisów uniemożliwia skorzystanie nie tylko z pomocy osób obcych – znajomych, pracodawcy itp. ale również członków rodziny. Wydaje się jednak, że w oparciu o najnowsze rozwiązania organy powinny uznawać środki na poręczenia pochodzące z pożyczki. Niewątpliwie jednak zmiany te spowodują zwiększenie liczby tymczasowych aresztowań, w tym aresztów wydobywczych.
Uzasadnienie zmian
Nowelizacja wprowadza wyłączenie możliwości pokrywania poręczeń majątkowych z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel, w szczególności pochodzących ze zbiórek ofiar, jak również dobrowolnych wpłat poszczególnych osób poza zbiórkami wynika z istoty środka zapobiegawczego w postaci poręczenia majątkowego. Zdaniem autorów nowelizacji środek ten zakłada finansową odpowiedzialność oskarżonego, bądź innej osoby składającej poręczenie za prawidłową realizację przez oskarżonego jego obowiązków procesowych, w szczególności obowiązku stawiennictwa przed organem procesowym. Odpowiedzialność ta związana jest z ryzykiem utraty środków złożonych jako poręczenie majątkowe w razie nierealizowania przez oskarżonego tych obowiązków. W przypadku złożenia poręczenia majątkowego pochodzącego z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel następuje rozerwanie związku pomiędzy odpowiedzialnością a ryzykiem utraty środków, gdyż oskarżony albo osoba składająca poręczenie nie ryzykuje utraty własnych środków, ale środków, które uzyskała wskutek przysporzenia pochodzącego od osób trzecich.
Według autorów nowelizacji, dodatkowym, lecz równie istotnym argumentem przemawiającym za wyłączeniem możliwości pokrywania poręczeń majątkowych z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel jest fakt, że w przypadku, gdy oskarżony prawidłowo realizuje swoje obowiązki procesowe i następuje zwolnienie poręczenia majątkowego, to dochodzi do nienależnego uzyskania, przez składającego poręczenie (oskarżonego lub inną osobę) korzyści majątkowych w postaci środków zebranych od osób trzecich.
Uzasadnienie zmian
poręczenie zapłaci tylko zatrzymany
Nowelizacja wprowadza wyłączenie możliwości pokrywania poręczeń majątkowych z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel, w szczególności pochodzących ze zbiórek ofiar, jak również dobrowolnych wpłat poszczególnych osób poza zbiórkami wynika z istoty środka zapobiegawczego w postaci poręczenia majątkowego. Zdaniem autorów nowelizacji środek ten zakłada finansową odpowiedzialność oskarżonego, bądź innej osoby składającej poręczenie za prawidłową realizację przez oskarżonego jego obowiązków procesowych, w szczególności obowiązku stawiennictwa przed organem procesowym. Odpowiedzialność ta związana jest z ryzykiem utraty środków złożonych jako poręczenie majątkowe w razie nierealizowania przez oskarżonego tych obowiązków. W przypadku złożenia poręczenia majątkowego pochodzącego z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel następuje rozerwanie związku pomiędzy odpowiedzialnością a ryzykiem utraty środków, gdyż oskarżony albo osoba składająca poręczenie nie ryzykuje utraty własnych środków, ale środków, które uzyskała wskutek przysporzenia pochodzącego od osób trzecich.
poręczenie zapłaci tylko zatrzymany
Według autorów nowelizacji, dodatkowym, lecz równie istotnym argumentem przemawiającym za wyłączeniem możliwości pokrywania poręczeń majątkowych z przysporzeń na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanych na ten cel jest fakt, że w przypadku, gdy oskarżony prawidłowo realizuje swoje obowiązki procesowe i następuje zwolnienie poręczenia majątkowego, to dochodzi do nienależnego uzyskania, przez składającego poręczenie (oskarżonego lub inną osobę) korzyści majątkowych w postaci środków zebranych od osób trzecich.
Skutek skorzystania z pomocy innych
Jak wskazaliśmy wyżej poręczenie zapłaci tylko zatrzymany. Co jednak w sytuacji gdy jednak zatrzymany zdecyduje się skorzystać z pomocy finansowej innych osób? W takiej sytuacji organ odmówi przyjęcia poręczenia i zatrzymany zostanie tymczasowo aresztowany. Podobna sytuacje będzie miała miejsce w sytuacji gdy pierwotnie organ nie dopatrzy się finansowania przez osobę trzecią a następnie, w toku procesu ustali, że środki na poręczenie pochodziły od osoby trzeciej. W takim przypadku niewątpliwie należy się spodziewać wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
kiedy nowe przepisy wchodzą w życie?
Ograniczenie możliwości wnoszenia poręczenia przez inne osoby niż zatrzymany wchodzi w życie od 22 czerwca 2021 r.
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.