24 lutego 2022 r. rosyjskie siły zbrojne rozpoczęły na szeroką skalę inwazję na Ukrainę. W rezultacie znaczne części terytorium Ukrainy stanowią obecnie obszar konfliktu zbrojnego, z którego uciekły lub uciekają tysiące ludzi. W konsekwencji Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję o objęciu wysiedleńców ochroną tymczasową.
Ochrona czasowa – Ukraina
Czym jest ochrona tymczasowa?
Tymczasowa ochrona oznacza szczególnego rodzaju procedurę Unii Europejskiej, celem zapewnienia, w przypadku zagrożenia wystąpienia bądź rzeczywistego wystąpienia masowego napływu wysiedleńców z państw trzecich, którzy nie mogą powrócić do państwa pochodzenia, a których celem jest przyznanie natychmiastowej tymczasowej ochrony takim osobom, w szczególności, gdy uzasadnione jest przypuszczenie, że system udzielania azylu nie będzie w stanie udźwignąć ciężaru takiego napływu bez negatywnych skutków dla działania tego systemu, ze szkodą dla zainteresowanych i innych osób poszukujących ochrony.
Ochrona czasowa – Ukraina
Czas trwania tymczasowej ochrony wynosi jeden rok. Jeżeli nie zostanie ona zakończona zgodnie, może on być przedłużony automatycznie o kolejne sześć okresów jednomiesięcznych przez czas nie dłuższy niż jeden rok. Tymczasowa ochrona kończy się kiedy upłynie maksymalny okres trwania tymczasowej ochrony lub w dowolnym czasie, na skutek decyzji Rady.
Ochrona czasowa – Ukraina
Decyzja Rady Unii Europejskiej
Ochrona czasowa – Ukraina
W następstwie tej inwazji, która ma na celu podważenie bezpieczeństwa i stabilności w Europie i na świecie, Rada Europejska w konkluzjach z 24 lutego 2022 r. w najostrzejszych słowach potępiła nieprowokowaną i nieuzasadnioną agresję wojskową Rosji wobec Ukrainy, podkreślając, że Rosja rażąco naruszyła prawo międzynarodowe i zasady Karty Narodów Zjednoczonych. Rada Europejska zażądała, aby Rosja w pełni respektowała integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy w ramach jej granic uznanych przez społeczność międzynarodową, i podkreśliła, że obejmuje to prawo Ukrainy do wyboru własnego losu. Rada Europejska potwierdziła też, że rosyjski rząd ponosi pełną odpowiedzialność za ten akt agresji, który skutkuje ludzkimi cierpieniami i ofiarami śmiertelnymi, oraz zapowiedziała, że Rosja zostanie pociągnięta do odpowiedzialności za swoje działania. W duchu solidarności z Ukrainą Rada Europejska uzgodniła kolejne sankcje, wezwała do czynienia postępów w pracach nad gotowością na wszystkich szczeblach i zwróciła się do Komisji o zaproponowanie środków awaryjnych.
Ochrona czasowa – Ukraina
Aby zareagować na tę sytuację, Rada Unii Europejskiej ustaliła, że następuje masowy napływ wysiedleńców w rozumieniu dyrektywy 2001/55/WE, czego skutkiem jest wprowadzenie dla nich tymczasowej ochrony.
Legalizacja pobytu
Decyzja Redy Unii Europejskiej ma zastosowanie do następujących kategorii wysiedleńców, którzy musieli opuścić Ukrainę począwszy od dnia 24 lutego 2022 r. w następstwie inwazji wojskowej rozpoczętej w tym dniu przez rosyjskie siły zbrojne:
Ochrona czasowa – Ukraina
- obywateli Ukrainy zamieszkałych w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r.;
- bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy przed dniem 24 lutego 2022 r. korzystali z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej w Ukrainie; oraz
- członków rodzin tych osób.
Do celów decyzji Radu Unii Europejskiej za członków rodziny uznaje się następujące osoby, o ile rodzina znajdowała się już i przebywała w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r.:
- małżonka wysiedleńca lub też będącego stanu wolnego partnera tej osoby, z którym osoba ta pozostaje w stałym związku, jeżeli prawo lub praktyka danego państwa członkowskiego traktuje pary niepozostające w związku małżeńskim w sposób porównywalny do par pozostających w związku małżeńskim, zgodnie z jego prawem krajowym odnoszącym się do cudzoziemców;
- małoletnie i niepozostające w związku małżeńskim dzieci wysiedleńca lub dzieci jej małżonka, niezależnie od tego, czy urodziły się w związku małżeńskim, poza związkiem, czy są przysposobione
- innych bliskich krewnych, którzy mieszkali razem jako jedna rodzina w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności prowadzące do masowego napływu wysiedleńców, i którzy byli w tym czasie całkowicie lub częściowo na utrzymaniu tej osoby.
Państwa członkowskie stosują decyzję albo odpowiednią ochronę przewidzianą w ich prawie krajowym w odniesieniu do bezpaństwowców i obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy są w stanie udowodnić, że przed dniem 24 lutego 2022 r. legalnie przebywali w Ukrainie na podstawie ważnego zezwolenia na pobyt stały wydanego zgodnie z prawem ukraińskim, i którzy nie są w stanie w bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić do kraju lub regionu pochodzenia.
Ochrona czasowa – Ukraina
Zgodnie z art. 7 dyrektywy 2001/55/WE państwa członkowskie mogą stosować decyzją także do innych osób, w tym bezpaństwowców i obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy legalnie przebywali w Ukrainie i którzy nie są w stanie bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić w do kraju lub regionu pochodzenia.
Uprawnienia osób korzystających z ochrony tymczasowej
Ochrona czasowa – Ukraina
Państwa Członkowskie zapewnią osobom korzystającym z tymczasowej ochrony dostęp do odpowiedniego zakwaterowania oraz, gdzie konieczne, niezbędne środki do uzyskania zakwaterowania.
Państwa Członkowskie ustanawiają przepisy, mające na celu zapewnienie osobom korzystającym z tymczasowej ochrony niezbędnej pomocy w zakresie pomocy społecznej i uzyskania środków do życia, jeżeli nie posiadają one wystarczających środków, jak również w zakresie opieki medycznej. Niezbędna pomoc w zakresie opieki medycznej obejmuje przynajmniej opiekę w nagłych wypadkach oraz podstawowe leczenie chorób. Państwa Członkowskie udzielają nadto niezbędnej pomocy medycznej i innej osobom korzystającym z tymczasowej ochrony, które wymagają szczególnej pomocy, takim jak osoby małoletnie pozbawione opieki, osoby torturowane, ofiary gwałtu lub innych form przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej.
Ochrona czasowa – Ukraina
Państwa Członkowskie zapewniają osobom w wieku poniżej 18 lat korzystającym z tymczasowej ochrony dostęp do edukacji na takich samych warunkach, jakie mają obywatele przyjmującego Państwa Członkowskiego. Państwa Członkowskie mogą ograniczyć to prawo do korzystania z instytucji należących do państwowego systemu edukacyjnego. Państwa Członkowskie mogą także udzielać zezwolenia osobom dorosłym korzystającym z tymczasowej ochrony na korzystanie z powszechnego systemu edukacji.
Państwa Członkowskie udzielają, na okres nieprzekraczający okresu tymczasowej ochrony, zezwolenia osobom korzystającym z tymczasowej ochrony na podejmowanie działalności na własny rachunek lub pracy najemnej, z uwzględnieniem zasad obowiązujących w zawodach, jak również na korzystanie z możliwości edukacyjnych dla osób dorosłych, kształcenie zawodowe i praktyczne zdobywanie umiejętności zawodowych. Ze względu na określoną politykę na rynku pracy, Państwa Członkowskie mogą w tym względzie dawać pierwszeństwo obywatelom Unii Europejskiej oraz obywatelom państw związanych Porozumieniem o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także legalnie przebywającym obywatelom państw trzecich otrzymującym zasiłki dla bezrobotnych. Stosuje się ogólne prawa obowiązujące w Państwach Członkowskich w odniesieniu do wynagrodzenia, dostępu do systemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych i prowadzących działalność na własny rachunek oraz innych warunków pracy i zatrudnienia. W przypadku gdy osoby korzystające z tymczasowej ochrony są pracownikami najemnymi lub prowadzą działalność na własny rachunek, należy wziąć tę okoliczność pod uwagę przy ustalaniu proponowanego poziomu pomocy, z uwzględnieniem ich możliwości zaspokajania własnych potrzeb.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa dotyczy określenia szczególnych zasad zalegalizowania na terytorium RP pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa oraz określenia form wsparcia obywateli Ukrainy, w tym m.in. szczególnych zasad powierzenia im pracy oraz zasad podejmowania i wykonywania przez nich działalności gospodarczej. Ustawa reguluje:
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy
- ustanowienie szczególnej podstawy prawnej dla uznania za legalny pobytu obywateli Ukrainy;
- szczególne zasady powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- pomoc udzielaną przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz przez inne podmioty obywatelom Ukrainy;
- utworzenie Funduszu Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy;
- niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny;
- szczególne zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im przez organy polskie dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- niektóre uprawnienia obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy;
- szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, w tym wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych w tym zakresie;
- szczególne zasady organizacji i funkcjonowania uczelni w związku z zapewnianiem miejsc na studiach dla obywateli Ukrainy;
- szczególne zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy, przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium wchodzi w życie z dniem ogłoszenia tj. od dnia 12 marca 2022 r., z mocą od dnia 24 lutego 2022 r., z wyjątkiem art. 12 ust. 10–16, art. 72 oraz art. 90, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia oraz art. 97, który wchodzi w życie z dniem 27 marca 2022 r.
Legalizacja pobytu Ukraińca w Polsce
ADWOKAT
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w obsłudze kontraktów budowlanych i prawie zamówień publicznych. Prowadzi również sprawy cywilne, w szczególności z zakresu prawa umów, prawa rzeczowego i spadkowego.