W wielu sprawach karnych mamy do czynienia z kilkoma sprawcami przestępstwa. W takich sytuacjach prawo przewiduje znaczne przywileje dla tych sprawców, którzy zdecydują się na ujawnienie informacji dotyczących pozostałych współsprawców. Mały świadek koronny może liczyć na nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowe jej zawieszenie.
Kim jest mały świadek koronny?
Mały świadek koronny to sprawca przestępstwa, który popełnił przestępstwo razem z innymi osobami i ujawnił organom ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia. Celem instytucji małego świadka koronnego jest rozbicie jedności grupy przestępczej poprzez zaoferowanie istotnych korzyści temu ze sprawców, który zdecyduje się ujawnić organom ścigania informacje o przestępstwie i współsprawcach.
Na jakie korzyści może liczyć mały świadek koronny?
Za ujawnienie tych informacji organom ściągania mały świadek koronny może liczyć na nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet jej warunkowe zawieszenie. Podkreślić należy, że nadzwyczajne złagodzenie kary sąd stosuje obowiązkowo. Jeśli zaś chodzi o warunkowe zawieszenie wykonania kary to sąd może je zastosować wobec małego świadka koronnego ale nie musi – ta decyzja należy do sądu.
Pamiętać należy, że w tych przypadkach, zgodnie z przepisem art. 60 § 5 KK, sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do lat 5, może warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby wynoszący do 10 lat, jeżeli uzna, że pomimo niewykonania kary sprawca nie popełni ponownie przestępstwa. Powyższy przepis znajdzie zastosowanie wyłącznie do kar, które zostały nadzwyczajnie złagodzone w oparciu o przesłanki, wynikające z przepisów dotyczących małego świadka koronnego.
Jakie informacje musi ujawnić mały świadek koronny?
Mały świadek koronny musi ujawnić informacje dotyczące innych osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa. Będą to informacje dotyczące współsprawców, ale również informacje dotyczące popełnienia przestępstwa w innych formach wieloosobowych – sprawstwa kierowniczego, sprawstwa polecającego, a także podżegania lub pomocnictwa.
Obowiązek ujawnienia “istotnych” okoliczności popełnienia przestępstwa zawiera wymóg podania przez sprawcę wszystkich znanych mu okoliczności, w jakich doszło do przestępstwa, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie. Chodzi nie tylko o podanie okoliczności prawdziwych, ale także niezatajanie przez sprawcę żadnych znanych mu okoliczności. Nie jest wystarczające zrelacjonowanie przez sprawcę tylko niektórych okoliczności bądź fragmentów zdarzeń, np. korzystnych dla sprawcy lub osób z nim współdziałających, a zatajenie innych, jeżeli dysponował wiedzą w tym zakresie. Informacje te nie mogą być przez sprawcę taktycznie dozowane dla chronienia współsprawców bądź zorganizowanej grupy czy też własnych interesów procesowych.
Ujawnienie informacji dotyczącej osoby uczestniczącej w popełnieniu przestępstwa nie ogranicza się tylko do podania jego tożsamości. Przekazanie przez sprawcę organowi powołanemu do ścigania przestępstw informacji o miejscu pobytu ukrywającego się współsprawcy stanowi „ujawnienie informacji dotyczącej osoby uczestniczącej w popełnieniu przestępstwa” w rozumieniu art. 60 § 3 k.k.
Pamiętać należy, że aby skorzystać z dobrodziejstw instytucji małego świadka koronnego konieczne jest ujawnienie organom ścigania takich informacji, które nie były im dotychczas znane. Oznacza to, że ujawnienie informacji organom ścigania, które byly im dotychczas znane i tylko potwierdzenie wersji zakładanej przez ograny ścigania nie urwania do skorzystania z dobrodziejstw instytucji małego świadka koronnego.
Kiedy mały świadek koronny musi ujawnić posiadane informacje?
Art. 60 § 3 k.k. nie określa formy ani terminu w jakim sprawca ma ujawnić przed organem powołanym do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia. Przyjąć zatem należy, iż ujawnienie tych informacji może nastąpić zarówno w formie procesowej w postaci wyjaśnień złożonych podczas przesłuchania sprawcy w charakterze podejrzanego (forma procesowa), w formie procesowej nie stanowiącej jednak dowodu w sprawie (np.: protokół przesłuchania sprawcy w charakterze świadka, protokół sporządzony w trybie art. 304a k.p.k.), jak też, w wypadkach uzasadnionych okolicznościami sprawy, także w innej formie – ustnej, pisemnej, elektronicznej – zaakceptowanej przez organ powołany do ścigania przestępstw i umożliwiającej zapoznanie się z jej treścią (forma pozaprocesowa). W razie ujawnienia informacji określonych w powołanym przepisie w formie pozaprocesowej lub procesowej nie stanowiącej dowodu w sprawie, mały świadek koronny musi je potwierdzić w formie wyjaśnień przed organem powołanym do ścigania przestępstw, a także podtrzymać je na rozprawie, aby skorzystać z przywileju określonego w art. 60 § 3 k.k. (tak SN w wyroku z dnia 26 maja 2021 r. w sprawie o sygn. akt. II KK 142/20)
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH | ADIUNKT W AKADEMII WSB
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej. Prowadzi wykłady dla studentów prawa z postępowania karnego, ćwiczenia z logiki prawniczej, oraz konwersatoria dla studentów kierunku lekarskiego dotyczące tematyki praw pacjenta i błędów medycznych.