nowelizacja procedury cywilnej
3 września 2021 r. światło dzienne ujrzał projekt kolejnej poważnej nowelizacji procedury cywilnej. Nowelizacja ma stanowić kontynuację wielkiej nowelizacji z 2019 r. Wedle autorów nowej nowelizacji, w trakcie, jakkolwiek krótkiego obowiązywania ustawy – większość przepisów weszła w życie 7 listopada 2019 r., ujawniły się kwestie wymagające ponownego przeanalizowania zaproponowanych rozwiązań. Co zatem, w ocenie twórców projektu nowelizacji, powinno się znaleźć w procedurze cywilnej?
Nowelizacja procedury cywilnej z 3.09.2021 r. - najważniejsze zmiany
- Zwiększenie zakresu spraw rozpoznawanych przez Sądy Rejonowe
- Wyrażenie poglądu przez sąd nie oznacza jego bezstronności
- Wyłączyć można tylko sędziego aktualnie orzekającego w sprawie
- Wnioski dowodowe profesjonalisty muszą być wyszczególnione
- Wprowadzenie postępowania z udziałem konsumentów
- Prościej w postępowaniu uproszczonym
Więcej spraw rozpozna Sąd Rejonowy
Według treści nowelizacji do właściwości Sądu Rejonowego należeć będą wszystkie sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu wynosi co najwyżej 150.000,00 zł oraz sprawy o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Oznacza to dwukrotne podniesienie obecnie obowiązującego progu.
nowelizacja procedury cywilnej
Autorzy projektu wskazują, że dotychczasowy próg wartość przedmiotu sporu decydującej o właściwości rzeczowej sądu okręgowego obowiązuje od 5 lutego 2005 r., zatem ponad 16 lat. W międzyczasie Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, a wszelkie współczynniki gospodarcze, w tym wartość PKB oraz wysokość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, istotnie wzrosła. Na przestrzeni tych kilkunastu lat zachodziły też naturalne procesy inflacyjne, które w sposób stanowczy przełożyły się na ceny dóbr i usług, co sprawiło, że dotychczas ustalony próg właściwości rzeczowej stracił na aktualności. Dla przykładu tylko warto podnieść, że ustalone w dniu 1 stycznia 2005 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 849 zł miesięcznie (Dz. U. z 2004 r. Nr 201, poz. 2062), zaś aktualnie jest to 2800 zł miesięcznie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1596), a więc ponad trzy razy więcej.
Wyłączyć można tylko sędziego aktualnie orzekającego w sprawie
Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, poz. 2089; z 2020 r. poz. 1086), dalej: ustawa nowelizująca z dnia 4 lipca 2019 r., wprowadziła do systemu prawa cywilnego procesowego zakaz nadużycia prawa procesowego przez stronę. Wyrazem kontynuacji tego kierunku jest poszerzenie katalogu niedopuszczalnych wniosków o wyłączenie sędziego. Celem proponowanej w art. 531 § 1 k.p.c. zmiany jest wyeliminowanie praktyki masowego składania wniosków o wyłączenie wszystkich sędziów danego wydziału, czy nawet całego sądu, również gdy sędziowie ci nie są w żaden sposób zaangażowani w prowadzenie sprawy. Przyjęcie, że niedopuszczalne jest złożenie wniosku o wyłączenie sędziego, który nie jest członkiem składu orzekającego, powinno przyczynić się do przyspieszenia postępowań.
nowelizacja procedury cywilnej
Wnioski dowodowe profesjonalisty muszą być wyszczególnione
Wyrazem konkretyzacji klauzuli poszanowania dobrych obyczajów wynikającej z art. 3 k.p.c. jest projektowany art. 1281 k.p.c. Celem tego przepisu jest przede wszystkim zmobilizowanie zawodowych pełnomocników do konstruowania pism procesowych w sposób zwięzły i przejrzysty. Nierzadko zdarza się bowiem w praktyce, że wnioski dowodowe zgłaszane są jedynie w uzasadnieniu – które w wielu wypadkach bywa bardzo obszerne – przez co mogą zostać przeoczone. Intencją projektodawcy jest, aby w odniesieniu do stron zastępowanych przez profesjonalistów już we wstępnej części pisma (komparycji) wskazywano wszelkie wnioski w tym dowodowe. Powinny one następnie zostać odrębnie uzasadnione. Sankcją za zgłoszenie istotnych wniosków dowodowych jedynie w uzasadnieniu pisma procesowego powinno być ich całkowite pominięcie przez sąd, bez wydawania w tym przedmiocie żadnych dodatkowych rozstrzygnięć. Powyższe rozwiązanie będzie miało korzystny wpływ na ekonomikę procesu, albowiem zwięzłe podanie wniosków dowodowych na wstępie pisma umożliwi zarówno sądowi, jak i drugiej stronie szybkie zapoznanie się z jego treścią, bez ryzyka, że jakieś istotne zagadnienia zostaną przeoczone. Pośrednio może też zapobiec dalszemu, zbędnemu rozrostowi objętości pism procesowych opracowywanych przez profesjonalnych pełnomocników.
Postępowanie z udziałem konsumentów
Projektowane rozwiązania, przewidujące wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego nowego postępowania odrębnego – postępowania z udziałem konsumentów – stanowią wyraz wyjścia naprzeciw oczekiwaniom środowiska konsumentów co do zwiększenia zakresu ochrony ich praw. Kierunek ten jest zbieżny z przyjętym w państwach członkowskich UE. Projektowane przepisy będą miały zastosowanie do spraw o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi. Dodatkowemu wzmocnieniu pozycji konsumenta służy projektowana regulacja, zgodnie z którą przepisy o postępowaniu z udziałem konsumentów będą miały zastosowanie także w przypadku, gdy przedsiębiorca będący stroną postępowania zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej.
nowelizacja procedury cywilnej
Projektowane przepisy umożliwiają konsumentom wytoczenie powództwa w sprawach rozpoznawanych według projektowanego działu, tj. o roszczenia konsumentów przeciwko przedsiębiorcy, również przed sądem właściwym dla ich miejsca zamieszkania. Celem tej regulacji jest zwiększenie zakresu ochrony praw konsumentów. Możliwość wytoczenia powództwa przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania konsumenta ułatwia konsumentom realizację prawa do sądu.
Wzmocnienie pozycji konsumenta w stosunku do przedsiębiorcy jako strony postępowania, przede wszystkim zaś zapewnienie szybszego rozpoznania sprawy, ma na celu proponowany obowiązek powoływania przez przedsiębiorcę będącego powodem wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie, będącego zaś pozwanym – w odpowiedzi na pozew, w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, nie krótszym niż tydzień, z możliwością wyznaczenia innego terminu w zależności od okoliczności sprawy. Konsekwencją powołania twierdzeń i dowodów z naruszeniem powyższych reguł będzie ich pominięcie, chyba że strona będąca przedsiębiorcą uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później. Jednocześnie projektodawca przewiduje odpowiednie pouczenia o powyższych obowiązkach i terminach, jak też skutkach ich zaniedbania stronę niezastępowaną przez profesjonalnego pełnomocnika.
Projektowane przepisy mają na celu zachęcenie przedsiębiorców do podejmowania próby dobrowolnego rozwiązania sporu jeszcze przed wytoczeniem powództwa. Nowelizacja daje sądowi możliwość obciążenia strony będącej przedsiębiorcą kosztami procesu w całości lub w części, a nawet podwyższenia ich maksymalnie dwukrotnie, w sytuacji, gdy zaniechała ona próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze, co doprowadziło do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy. Chociaż tego rodzaju regulacja może na pierwszy rzut oka wydawać się restrykcyjna, to ma na celu promowanie dobrych praktyk w relacjach przedsiębiorca – konsument
nowelizacja procedury cywilnej
Zmiany w postępowaniu uproszczonym
Do najważniejszych propozycji zmian należy brak wiążącej mocy wniosku o przeprowadzenie rozprawy, rozszerzenie zakresu “spraw bagatelnych”, ograniczenie zakresu uzasadnienia orzeczenia oraz rozpoznawanie zażaleń przez jednego sędziego.
nowelizacja procedury cywilnej
Przyjęte rozwiązania w zakresie roszczeń bagatelnych istotnie mogą przyczyniać się do przyspieszenia rozpoznawania spraw, w których wartość przedmiotu sporu jest znikoma. Należy uznać, że ustawowy próg tysiąca złotych jest -w tym zakresie zbyt niski. Nadmierne angażowanie sądu w proces orzeczniczy w takich sprawach – czy to poprzez nakazanie sporządzania obszernych uzasadnień, czy możliwość ponownego rozpoznawania sprawy – jest niepożądane (zwłaszcza, że wiąże się ze znacznymi kosztami po stronie podatników). W ocenie projektodawcy, przyjęty w proponowanym przepisie próg czterech tysięcy złotych, bliższy jest progowi przewidzianemu w prawie UE dla drobnych roszczeń, a zarazem dotyczy kwoty będącej wartością pośrednią między obecnym wynagrodzeniem minimalnym a przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem. Nieznacznie też przekracza wysokość grzywny, jaką może nałożyć sąd (art. 163 § 1 k.p.c., choć warto zauważyć, że już dziesięć lat temu wysokość ta wynosiła 5.000 zł).
Projektowana zmiana ma na celu usprawnienie postępowania odwoławczego w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym. Zdaniem projektodawcy, skoro w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym sąd może rozpoznać apelację w składzie jednego sędziego, tym bardziej powinien mieć możliwość rozpoznania w takim składzie zażaleń na postanowienia wydane przez sąd pierwszej instancji.
nowelizacja procedury cywilnej
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.