W czasach zwiększonej roszczeniowości pacjentów względem personelu medycznego a także zwiększonej świadomości prawnej społeczeństwa, zauważalny staje się problem coraz częstszych przypadków zarówno potencjalnego jak i rzeczywistego naruszania dóbr osobistych lekarzy, pielęgniarek i pozostałego personelu medycznego na skutek bezpodstawnych oskarżeń, pomówień a nawet naruszenia nietykalności cielesnej. Co zrobić gdy dobra osobiste lekarza, pielęgniarki lub innego personelu medycznego są naruszane?
Jednym z ważniejszych zadań prawa cywilnego, zwłaszcza w obecnych stosunkach społecznych, staje się ochrona dóbr osobistych. Problematyka ochrony dóbr osobistych ma w dzisiejszych czasach coraz większe znaczenie także w działalności podmiotów świadczących usługi medyczne. Zagadnienia z tym związane dotyczą w pierwszym rzędzie kwestii ochrony dóbr osobistych pacjentów. Często nagłaśniane w szeroko pojętych mediach przypadki naruszenia praw pacjentów spotykają się z negatywną reakcją opinii publicznej. W prawie cywilnym wypracowano szereg zasad związanych z tą ochroną, przede wszystkim w zakresie ochrony prawa do prywatności pacjenta, co wiąże się z ochroną tajemnicy medycznej. Nie może ujść jednak uwadze, iż coraz częściej to lekarze, pielęgniarki i pozostały personel medyczny stają się ofiarami naruszeń ich dóbr osobistych, w tym poprzez nieuzasadnione negatywne opinie zamieszczane na portalach internetowych.
Pojęcie dóbr osobistych
Art. 23 KC wymienia przykładowy katalog dóbr osobistych każdego człowieka i zalicza do nich: zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską. W związku z tym lista tych dóbr jest stale poszerzana przez doktrynę i orzecznictwo.
Dobra osobiste lekarza na podstawie art. 24 KC
Kodeks cywilny, art. 24 ust. 1 i 2: „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie (art. 448 k.c.) może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”.
Na gruncie kodeksu cywilnego wyróżnia się następujące przesłanki warunkujące możliwość wystąpienia przez lekarza z roszczeniem o ochronę dóbr osobistych tj. istnienie dobra osobistego prawnie chronionego, naruszenie bądź co najmniej zagrożenie tego dobra oraz bezprawność działania naruszającego.
- istnienie dobra osobistego prawnie chronionego
- naruszenie bądź co najmniej zagrożenie tego dobra
- bezprawność działania naruszającego
Rzecznik Praw Lekarza (Doradca, mediator, koordynator)
W 2010 roku w Naczelnej Izbie Lekarskiej utworzone zostało Biuro Praw Lekarza. Podstawowym zadaniem Rzecznika Praw Lekarza jest występowanie w obronie godności zawodu lekarza i obrona zbiorowych interesów lekarzy. Natomiast w sprawach indywidualnych właściwe są biura praw lekarza lub rzecznicy praw lekarza w okręgowych izbach lekarskich. W uzasadnionych przypadkach Rzecznik Praw Lekarza podejmuje też interwencje na rzecz indywidualnego lekarza, szczególnie, gdy naruszenie jego praw może mieć konsekwencje dla całego środowiska.
Do zadań Rzecznika należy również koordynowanie wspólnych działań pełnomocników do spraw zdrowia lekarzy i lekarzy dentystów powołanych przez okręgowe rady lekarskie.
Na gruncie kodeksu cywilnego wyróżnia się następujące przesłanki warunkujące możliwość wystąpienia przez lekarza z roszczeniem o ochronę dóbr osobistych tj. istnienie dobra osobistego prawnie chronionego, naruszenie bądź co najmniej zagrożenie tego dobra oraz bezprawność działania naruszającego.
ADWOKAT | DOKTOR NAUK PRAWNYCH
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Mecenas Marcin Chowaniec specjalizuje się w prawie cywilnym i karnym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw z zakresu błędów medycznych i procesów odszkodowawczych. Reprezentuje także nauczycieli akademickich w postępowaniach dyscyplinarnych wszystkich szczebli oraz personel medyczny przed Sądami Lekarskimi, Sądami Pielęgniarek i Położnych oraz Rzecznikami Odpowiedzialności Zawodowej.