W zamyśle projektodawcy, celem skargi nadzwyczajnej jest przywrócenie elementarnego ładu prawnego poprzez wyeliminowanie z obrotu prawnego orzeczeń, które naruszają Konstytucję, rażąco naruszają prawo oraz pozostają w oczywistej sprzeczności z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Czy rażące naruszenie prawa wystarczy, aby uchylić prawomocny wyrok w ramach kontroli nadzwyczajnej?
Sprawa I NSNc 247/21
Sąd Najwyższy, postanowieniem z 30 marca 2022 r., I NSNc 247/21 oddalił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego opartą na rażącym naruszeniu prawa materialnego. Prokurator Generalny zaskarżył prawomocny wyrok zaoczny, na mocy którego doszło do zasądzenia nadmiernych odsetek od pożyczki zawartej pomiędzy osobami fizycznymi. Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok zaoczny nie uwzględnił bowiem obowiązujących w dacie wydania wyroku przepisów ograniczających wysokość prawem dopuszczalnych odsetek.
Rażące naruszenie prawa nie wystarczy
Fakt, że zasądzone odsetki stanowiły trzykrotność odsetek maksymalnych sprawiał, że Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych stwierdził rażące naruszenie przepisów prawa. Jednocześnie jednak Sąd Najwyższy uznał, że owo rażące naruszenie prawa nie jest wystarczającą przesłanką uchylenia prawomocnego wyroku w ramach kontroli nadzwyczajnej.
Sąd Najwyższy podkreślił, że stwierdzone rażące naruszenie prawa stanowiło oczywistą podstawę dla zaskarżenia wyroku zaocznego, co pozwany uczynił dopiero po upływie prawem przewidzianego terminu, któremu uchybił w sposób przez siebie zawiniony. Kontrola nadzwyczajna nie może natomiast służyć przywracaniu utraconych z własnej winy terminów. Celem jej jest bowiem zapewnienie zgodności orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych z Konstytucją RP.
Nawet w przypadku wystąpienia rażącego naruszenia prawa, Sąd Najwyższy w ramach kontroli nadzwyczajnej musi ustalić, czy konieczność poszanowania zasady demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej przemawia bardziej za uchyleniem wyroku zapadłego z rażącym naruszeniem prawa, czy też priorytet należy przyznać zasadzie pewności prawa i wynikającej z niej ochronie powagi rzeczy osądzonej. Sąd Najwyższy podkreślił konieczność podchodzenia z należytym respektem do ochrony powagi rzeczy osądzonej, czemu służy kierowanie się zasadą proporcjonalności zakładającej w szczególności konieczność ważenia racji konstytucyjnych przy dokonywaniu rozstrzygnięć.
Uchylenie wadliwego orzeczenia w ramach kontroli nadzwyczajnej, również takiego, które wydane zostało z rażącym naruszeniem prawa, możliwe jest jedynie wtedy, gdy istnieją ku temu konstytucyjnie uzasadnione racje. Muszą one zostać w sposób wyczerpujący przedstawione przez skarżącego, to jest uzasadniać odstąpienie od ochrony powagi rzeczy osądzonej, w szczególności ze względu na konieczność urzeczywistnienia zasad sprawiedliwości społecznej.
PRAWNIK
Prawnik w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w prawie medycznym, rodzinnym i obsłudze firm.