W polskim porządku prawnym co do zasady aborcja jest zakazana za wyjątkiem kilku szczególnych sytuacji gdy może zastać dokonana legalnie. We wszystkich pozostałych przypadkach przerwanie ciąży u kobiety nawet za jej zgodą stanowi przestępstwo. W jakich sytuacjach aborcja jest dopuszczalna?
aborcja
Art. 4a ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży [Aborcja]1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, (uznany za niezgodny z Konstytucją wyrokiem TK z dnia 22 października 2020 r. sygn. akt 1/20)3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,4) (utracił moc) […]
Ciąża stanowiąca zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej
Przerwanie ciąży z powodu zagrożenia dla życia lub zdrowia matki dopuszczalne jest w sytuacji w sytuacji, w której niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia kobiety jest bezpośrednie, tj. istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia śmierci kobiety lub powstania uszczerbku na jej zdrowiu, albo niebezpieczeństwo wprawdzie jeszcze nie jest bezpośrednie, ale na tyle poważne, że zwłoka w przeprowadzeniu zabiegu uniemożliwiłaby uratowanie życia lub zdrowia kobiety ciężarnej.
Przeprowadzenie aborcji dopuszczalne jest tylko i jedynie w sytuacji, w której nie istnieje inna możliwość uratowania życia lub zdrowia kobiety ciężarnej. Nie chodzi jednak o każdą znaną nauce metodę leczenia. Nie można od kobiety ciężarnej wymagać aby podjęła się kosztownego leczenia za granicą np. w USA. Zatem musi to być metoda leczenia stosowana w Polsce.
Podkreślić należy, że aborcja dopuszczalna jest nie tylko wtedy gdy wady ciąży stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia kobiety ale również wtedy gdy nieprzerwanie ciąży stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety np. w sytuacji gdy kobieta musi poddać się leczeniu onkologicznemu niedostępnemu dla kobiet w ciąży. Jeżeli jednak ciąża doprowadziła już do uszczerbku na zdrowiu i jej usunięcie nie będzie miało wpływu na poprawę zdrowia kobiety, nie będzie możliwości legalnego przerwania ciąży.
Ciężkie i nieodwracalne upośledzenia płodu albo nieuleczalna choroba zagrażająca jego życiu
Zabieg przerwania ciąży dopuszczalny jest w sytuacji, w której badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Jest to tzw. przesłanka eugeniczna. W tym przypadku można mówić o 2 odrębnych sytuacjach gdy aborcja będzie dopuszczalna.
Pierwsza z nich jest duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu. Jak wskazuje się w orzecznictwie, upośledzenie nie musi stwarzać zagrożenia dla życia dziecka (o takiej sytuacji bowiem stanowi druga przesłana powołana w tym przepisie, wskazując nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu jako kolejną przesłankę przerwania ciąży). Chodzi o takie upośledzenie, o którym obiektywnie można powiedzieć, że stan emocjonalny matki będzie podobny do tego, w którym z góry musi się liczyć ze śmiercią dziecka, bez realnej możliwości zmiany tej sytuacji w wyniku terapii. Ciężkie upośledzenie dziecka poczętego według innego poglądu przyjętego w literaturze oznacza bardzo poważne, znaczne „ograniczenie jego sprawności fizycznej lub psychicznej”. Chodzi tu w szczególności o takie sytuacje gdy życie dziecka wiązać się będzie wielkim cierpieniem dziecka.
Przerwanie ciąży dopuszczalne jest również w przypadku nieuleczalnej choroby płodu zagrażającej jego życiu. Choroba zagrażająca życiu to taka choroba, która „nawet w wypadku szybkiego i intensywnego postępowania leczniczego z reguły i w każdej chwili prowadzić może do śmierci”. W szczególności sytuacja taka będzie miała miejsce gdy płód nie wykształci narządów niezbędnych do samodzielnego życia np. płuc, głowy, ust itp.
We wskazanych wyżej przypadkach przerwanie ciąży możliwe jest tylko do momentu osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej.
Wyrokiem z dnia 22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. W konsekwencji od tego dnia nie będzie możliwe dokonywanie aborcji w związku z powodu przesłanki eugenicznej. niemniej w tym miejscu warto zaznaczyć, że w środowisku prawniczym pojawiają się liczne głosy, że przedmiotowy wyrok jest nieistniejący ze względu na niewłaściwy skład Trybunału Konstytucyjnego.
Decyzja o usunięciu przesłanki zw. z upośledzeniem dziecka,dającej uprawnienie do przerwania ciąży, nie ma mocy prawnej (brak wyroku TK).
— Mikołaj Małecki (@MikolajMalecki) October 22, 2020
Nie można sankcjonować psychicznej tortury. To nieludzkie potraktowanie matki w sytuacji dramatycznej. Nie można zmuszać ludzi do bohaterstwa.
Ciąża jako skutek czynu zabronionego
Istnienie uzasadnionego podejrzenia, że ciąża jest wynikiem czynu zabronionego uzasadnia dokonanie aborcji. Zdaniem prof. A. Zolla w tym przypadku chodzi o czyny zabronione określone w rozdziale XXV Kodeksu Karnego, a w szczególności gwałt, wykorzystanie bezradności lub upośledzenia do doprowadzenia do obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej, nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia do doprowadzenia do obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej, obcowanie płciowe z małoletnim a także kazirodztwo. Nie powinno też budzić wątpliwości, że chodzi tutaj jedynie o sytuacje, w których kobieta jest pokrzywdzoną, a nie sprawcą przestępstwa.
Istnienie okoliczności uzasadniającej dokonanie aborcji stwierdza prokurator.
Zabieg ten może być dokonany, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni. Aborcję musi przeprowadzić lekarz, niekoniecznie w szpitalu.
ADWOKAT
Założyciel i partner w Kancelarii GC Adwokaci. Specjalizuje się w obsłudze kontraktów budowlanych i prawie zamówień publicznych. Prowadzi również sprawy cywilne, w szczególności z zakresu prawa umów, prawa rzeczowego i spadkowego.